Tìm kiếm: Nghề cói

Sáng 30/10, Bảo tàng tỉnh đã tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề nghề thủ công truyền thống tiêu biểu tỉnh Ninh Bình và chương trình hoạt động trải nghiệm nghề cói Kim Sơn.

Từ bao đời nay, cây cói gắn bó với con người và vùng đất Kim Sơn mặn mòi vị biển. Nghề cói Kim Sơn là nghề thủ công truyền thống cũng được hình thành từ hàng trăm năm trước. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, nghề cói ngày càng khẳng định vị thế của mình và được gìn giữ, phát triển cho đến ngày nay. Nghề cói Kim Sơn vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định số 1150/QĐ-BVHTTDL đưa Nghề thủ công truyền thống nghề cói Kim Sơn, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Là một trong những người đã góp phần quan trọng vào việc khôi phục, truyền lửa và phát huy giá trị nghề dệt cói truyền thống, nghệ nhân Nguyễn Ngọc Thạch ở xã Kim Chính (huyện Kim Sơn) đã dành cả cuộc đời mình để gắn bó với những thăng trầm, thịnh suy của nghề cói. Đến nay, dù đã cao tuổi nhưng ông Thạch vẫn luôn trăn trở với câu hỏi làm sao "giữ lửa" cho nghề cói.

Sáng 30/11, tại xã Đồng Hướng (Kim Sơn), Viện nghiên cứu phát triển Du lịch (Tổng cục Du lịch) tổ chức lớp tập huấn "Kỹ năng du lịch cộng đồng, hỗ trợ mở rộng sinh kế cho làng nghề truyền thống ven biển Bắc Bộ" cho gần 40 nông dân là những thợ thủ công đang làm nghề cói trên địa bàn.

Với niềm đam mê, gắn bó với nghề cói, ông Phạm Đăng Khuyến, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Đầu tư Thành Hóa đã góp phần làm sống lại nghề truyền thống của địa phương, đồng thời tạo việc làm cho hàng nghìn lao động.

Kim Sơn - vùng đất nổi tiếng với công trình Nhà thờ đá Phát Diệm có kiến trúc độc đáo, còn là nơi có làng nghề cói gắn bó với vùng đất này kể từ thuở khai hoang, lấn biển.

Kim Sơn là huyện đồng bằng ven biển của tỉnh Ninh Bình. Diện tích đất tự nhiên của huyện là 21.327 ha; dân số trên 180.000 người, có 2 tôn giáo chính là Phật giáo và Công giáo, kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, nuôi trồng thủy, hải sản và tiểu thủ công nghiệp, với 20 làng nghề cói mỹ nghệ truyền thống.

Ninh Bình là tỉnh có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch, lại có nhiều ngành nghề thủ công mỹ nghệ. Theo thống kê của Sở Công thương, hiện toàn tỉnh có 76 làng nghề truyền thống được UBND tỉnh công nhận đạt tiêu chí. Có những làng nghề phát triển hàng trăm năm nay như: Làng nghề thêu ren Ninh Hải, chế tác đá mỹ nghệ Ninh Vân, các làng nghề cói Kim Sơn... Các làng nghề sẽ là điểm đến của du khách để tìm hiểu các sản phẩm tinh xảo được chế tác khéo léo bằng thủ công gắn với lịch sử của các làng nghề, đồng thời hỗ trợ để nâng cao giá trị các tuyến, tour du lịch của tỉnh.

Đối với huyện Kim Sơn, tiểu thủ công nghiệp đã trở thành một nghề truyền thống với lịch sử lâu đời. Trong 185 năm quai đê lấn biển, những bãi bồi màu mỡ mênh mông đã trở thành nơi cung cấp nguồn nguyên liệu để nghề chế biến sản phẩm cói phát triển không ngừng. Đến năm 2014, những làng nghề cói của Kim Sơn đã có một nghệ nhân cói đầu tiên được công nhận, đó là ông Nguyễn Ngọc Thạch ở xóm 3, xã Yên Mật.

Sản xuất, chế biến hàng thủ công mỹ nghệ từ cây cói không chỉ là biện pháp xóa nghèo mà đã làm giàu cho hàng nghìn hộ dân ở khắp các làng, xã của huyện Kim Sơn. Tuy nhiên, so với hơn chục năm trước, giá trị các mặt hàng cói đang bị giảm mạnh, có phần trầm lắng, "sự nhộn nhịp chỉ còn bằng sáu phần mười" - một doanh nhân chuyên về hàng cói ngậm ngùi.

Về huyện Kim Sơn, tôi tìm đến người có biệt danh Vinh "còi" - chủ cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ Kim Thành. Không chịu cảnh nghèo khó, với niềm đam mê nghề cói, người đàn ông có dáng người thấp nhỏ, gầy gò Nguyễn Văn Vinh nay đã trở thành ông chủ doanh nghiệp, tạo việc làm cho hàng trăm lao động, đưa các sản phẩm làm từ bèo bồng khô, đay, cói chẻ... xuất ngoại.

Nghề chế biến cói đã có từ rất lâu và nghề gắn liền với cây lúa, đánh bắt thủy, hải sản để nuôi sống người dân Kim Sơn (Ninh Bình) quê tôi. Với nguồn nguyên liệu tại chỗ dồi dào, nguồn lao động cần cù, sáng tạo, hơn 60 năm qua, trên địa bàn huyện Kim Sơn đã hình thành nhiều cơ sở chế biến cói, tạo việc làm và thu nhập, góp phần từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống cho hàng nghìn người dân Kim Sơn.

Trải qua quá trình hình thành phát triển với bao thăng trầm, ngày nay nghề cói Kim Sơn đã trở thành nghề truyền thống, giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho hàng nghìn người dân trên địa bàn và các xã lân cận ở huyện Yên Mô, Yên Khánh.

Nghề cói truyền thống vốn tồn tại bao đời nay ở Thượng Kiệm (Kim Sơn) đang đứng trước nguy cơ gặp khó khăn, mai một. Nhưng chính trong khó khăn người ta mới thấy được sức sống của những làng nghề.

Ninh Bình hiện có 25 làng nghề truyền thống, trong đó 10 làng nghề cói, 4 làng nghề thêu, 3 làng nghề mây tre đan, 2 làng nghề mộc, 2 làng nghề chế tác đá mỹ nghệ, 1 làng nghề đan cót, 1 làng nghề bún, 1 làng nghề gốm và 1 làng nghề sản xuất cốt chăn bông.

Kim Sơn hiện có gần 5.000 doanh nghiệp, cơ sở và hộ cá thể tham gia trồng, chế biến cói. Mỗi năm doanh thu từ chế biến cói đạt trên 200 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho 23.250 lao động trên địa bàn.

Huyện Kim Sơn luôn duy trì, phát triển nghề chế biến cói truyền thống. Trong những năm qua, sản phẩm cói mỹ nghệ được các doanh nghiệp ở Kim Sơn xuất khẩu ra hơn 10 nước trên thế giới, với mẫu mã đa dạng, giữ vững chất lượng sản phẩm. Nghề cói đã tạo việc làm cho hàng nghìn lao động trong huyện có thu nhập ổn định.

Bên cạnh niềm vui được mùa lúa thì vẫn còn hàng trăm hộ dân trồng cói của huyện Kim Sơn, Yên Mô "mất mùa riêng" do giá cói xuống quá thấp. Trong khi chi phí cho 1 ha trồng cói ước tính là hơn 23 triệu đồng; nhưng với năng suất cói vụ đông xuân đạt 77 tạ/ha và giá cói trên thị trường hiện nay khoảng 1.600 đồng/kg thì người trồng cói sẽ bị thua lỗ khoảng 10 triệu đồng/ha.

Không biết nhà nghiên cứu người Pháp Mi Chít đến vùng đất này bao lâu mà đã viết về người Kim Sơn: "Mắt đăm đăm hướng về biển lớn, tâm hồn ngân nga theo tiếng chuông chiều, biết gìn giữ nghề truyền lại cho đời sau kế tiếp, phát triển...". Phải chăng, đó là văn hóa nghề, rất đáng trân trọng từ mỗi làng nghề trong thời kỳ hội nhập. Vẫn là "cói mặn", "cói cay" cùng người, nhưng hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, tăng trưởng bình quân 15% hàng năm theo Nghị quyết 04 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy...

Sáng 27/11/2007, tại huyện Kim Sơn đã diễn ra Đại hội Hiệp hội nghề cói tỉnh Ninh Bình lần thứ nhất. Dự Đại hội có đại diện lãnh đạo Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Thương mại, lãnh đạo các huyện Kim Sơn, Yên Mô, Yên Khánh cùng đại diện các doanh nghiệp trồng, chế biến cói trên địa bàn tỉnh.